28 Temmuz 2023, üretilen plastiğin gezegenin onu yönetme kapasitesini aştığı noktayı işaret ediyor. Bu tarihi takip etmeli ve hükümetleri, işletmeleri ve bireyleri buradaki rollerinden sorumlu tutmalıyız. Böylece sorunun önemini daha net anlayabiliriz.
Mayıs ayında, İsviçre STK’sı EA — Environmental Action, dünya çapında uğraştığımız baş döndürücü plastik kirliliği seviyeleri için çok ihtiyaç duyulan bağlamı sağlayan ufuk açıcı bir rapor yayınladı: 2023’ün başından bu yana, dünya nüfusunun yüzde 40’ından fazlası, üretilen plastik atığın yönetme kapasitesini çoktan aştığı bölgelerde yaşıyordu.
İlk Plastik Limit Aşımı Günü olarak adlandırılan 28 Temmuz itibari ile bu sayı yüzde 60’a yükseldi.
Plastik Limit Aşımı Günü, plastiğe yönelik toplu talebimizin, atık yönetimi sistemlerinin onu etkin bir şekilde ele alma kapasitesini aştığı kritik noktayı işaret ediyor. 28 Temmuz’u, aşırı plastik üretimi ve kullanımı ile yetersiz atık yönetimi uygulamaları ve altyapısının getirdiği acil zorluklarla birlikte bu önemli tarihi Plastik Limit Aşımı Günü olarak kabul ediyoruz. Sonuçlar ekosistemlerde yankılanıyor, plastik kirliliği okyanuslarımızı kaplıyor, vahşi yaşamı tehdit ediyor ve insan sağlığını tehlikeye atıyor.
EA – Environmental Action, bu tarihi takip ederek sorunu daha net tanımlayıp anlayabileceğimizi söylüyor; hükümetleri, işletmeleri ve bireyleri rollerinden sorumlu olmaya ve buna katkıda bulunmaya çağırıyor.
EA – Environmental Action Eş CEO’su ve Paydaş İlişkileri Lideri Sarah Perreard, “Raporumuz, küresel plastik krizinin kötüye gittiğini ve harekete geçme ihtiyacının arttığını hatırlatıyor” dedi. “Hükümet eylemi tek başına plastik kirliliği krizini düzeltemez. Raporumuzdaki araştırma ve bulguların, şirketlerin bir coğrafyada yeni plastiği piyasaya sürmeden önce kullanabilecekleri etkili bir araç olmasını ve iddialı bir Küresel Plastik Anlaşmasını savunmasını istiyoruz. Birlikte, iş birlikçi çabalar ve kararlı adımlarla bu krizin üstesinden gelebilir ve Plastik Limit Aşımı Günlerinin geçmişte kaldığı bir geleceği inşa edebiliriz.”
Raporun Mayıs ayında yayınlanmasından bu yana, küresel plastik anlaşmasının ilk taslağı şekillendi ve Kasım ayında Nairobi’de Hükümetlerarası Müzakere Komitesinin ( INC-3 ) bir sonraki oturumunda tartışılmaya ve detaylandırılmaya devam edilecek.
Plastik Limit Aşımı Gerçekleri
- Küresel plastik atığın yüzde 43’ü şu anda kullanım ömrünün sonunda yanlış yönetiliyor; 2023’te, yanlış yönetilecek ve doğada ömrü sona erecek toplam atığın 68,6 milyon tonun üzerine çıkması öngörülüyor.
- Kişi başına yıllık küresel ortalama plastik tüketimi 20,9 kilo , en düşük ve en büyük tüketiciler arasında 50’lik bir faktör var.
Her ülkenin , ülkede üretilen plastik atık miktarı ile onu yönetme kapasitesine göre belirlenen (Yanlış Yönetilen Atık Endeksi olarak adlandırılır) kendi Plastik Aşım Günü vardır. ABD’deki 30 Kasım’a denk gelecek. EA, aşağıdakilere dayalı olarak ülkeleri temsil eden 10 Ülke Arketipi tanımlanmıştır:
- Nüfusun ürettiği ve kullandığı plastik miktarı
- Plastik atık haline geldiğinde ne kadar iyi yönetilir?
- Ülke ne kadar plastik atık ihraç ediyor?
- Ülkenin ne kadar plastik atık ithal ettiği ve
- İthal atıkların ülkeye vardığında ne kadar iyi yönetildiği.
10 kirletici Arketip
Arketip örnekleri şunları içerir:
- İşlemciler (yüzde 9) — atıklarının çoğunu ihraç eden ancak aynı zamanda komşu ülkelerden de çok şey ithal eden ülkeler. Bu atık değişimi sayesinde, atık yönetimi uygulamalarını optimize ettiler ve bu da düşük hacimde yanlış yönetilen atık ve çevreye düşük plastik sızıntısı riskiyle sonuçlandı. Avrupa’da 17 ülkeyi içermesinin yanı sıra Avustralya , Kanada , Singapur ve Birleşik Krallık dahildir.
- Kendi Kendine Yeterli Olanlar (yüzde 10) — atıklarını dahili olarak yönetebilen ve büyük ölçüde ihraç etmeye bel bağlamayan orta ila yüksek plastik tüketicileridir. Atıklarını yurt içinde işlemek için sürdürülebilir atık yönetimi uygulamalarını ve altyapısını kullanırlar. 22 ülke — birçoğu Çin’in yanı sıra Asya ve Karayipler’deki ada ülkeleri .
- Mücadeleciler (yüzde 18) — atıklarının çok azını diğer ülkelere ihraç eden orta ila yüksek plastik tüketicileridir. Yerel olarak, atıklarını yönetmede önemli zorluklarla karşılaşıyorlar ve muhtemelen yetersiz altyapı, yetersiz kaynaklar veya uygun atık yönetimi düzenlemeleri ve politikalarının olmaması ile mücadele ediyorlar. Afrika , Orta Doğu ve Asya’daki çoğu dahil olmak üzere 42 bölge ve birçok ada ülkesi.
- Aşırı doldurucular (yüzde 3) — atıklarının önemli bir kısmını ihraç eden yüksek plastik tüketicileridir. Atıkları genellikle iyi yönetilir. Ancak İşlemcilerin aksine, aşırı yükleyenler (Barbados , İzlanda , İsrail , Güney Kore , Malta , İspanya ve Birleşik Devletler) ihraç ettikleri atık karşılığında atık ithal etmezler; bu dengesizlik diğer ülkelerin atık yönetim sistemlerini aşırı yükleyerek muhtemelen kötü yönetim sorunları yaratıyor.
- Toksik Madde İhracatçıları (yüzde 5) — atıklarını genellikle uygun atık yönetimi altyapısı olmayan yerlere ihraç eden, yüksek oranda plastik tüketen 12 ülke. (Beyaz Rusya, Brunei, Kazakistan, Kuveyt, Malezya, Moldova, Moğolistan, Karadağ, Suudi Arabistan, Tayland, BAE ve Uruguay) Birçok ülkedeki plastik kirliliği, Toksik İhracatçıların yanlış yönetilen atıklarından etkileniyor.
- Atık Süngerler (yüzde 25) — Afrika ve Asya, Doğu Avrupa ve Orta Doğu’da diğer ülkelerden gelen atıkları emerek küresel atık krizini ele almak için çaba sarf eden ancak kendi atıklarına ek olarak ithal edilen bu atıkları yönetmek için mücadele eden 42 düşük plastik tüketici ülke.
- Atık Kurtarıcılar (yüzde 4) — Atıklarını nispeten iyi yöneten ve diğer ülkelerden gelen atıkların yönetimine yardımcı olan 9 orta düzeyde plastik tüketen ülke (Kosta Rika , Hırvatistan , Estonya , Macaristan , Letonya , Litvanya , Yeni Zelanda , Slovak Cumhuriyeti ve İsveç ), küresel atık krizi üzerinde genel olarak olumlu bir etkiye sahiptir.
Buradan nereye gidiyoruz?
EA – Environmental Action, her arketip için özel öneriler sunar. Ancak organizasyonun kendi plastik atıklarımızın ağırlığı altından kalkmak için 5 geniş tavsiyesi şöyle:
- Küresel plastik üretimi sınırlandırılmalı ve kademeli olarak azaltılmalıdır. Mevcut taahhütlere ve atık yönetimi kapasitesindeki artışlara rağmen, planlanan üretim artışları 2040 yılına kadar plastik kirliliğini üç katına çıkaracak. Zaman içinde plastik kirliliğini azaltmak için üretim kapasitesinin sınırlandırılması gerekiyor.
- Dairesel kullanım için tasarlanmamış plastikler aşamalı olarak kullanımdan kaldırılmalıdır. Geniş ölçekte uygulanan döngüsel ekonomi çözümleri, her zamanki iş akışına kıyasla 2040 yılına kadar yıllık plastik kirliliğini en az yüzde 80 oranında azaltabilir.
- Tüm ülkelerden katılımı sağlamak için, ulusal mevzuat ve eylem planlarının geliştirilmesini ve uygulanmasını sağlamak için özel mali mekanizmalar ve kapasite geliştirme mevcut olmalıdır.
- Hükümetler ve işletmeler, zorunlu açıklama ve raporlama yoluyla sorumlu tutulmalıdır. Örneğin işletmeler, atık girdilerini açıklamaktan (örneğin, “plastiklerimizin yüzde 100’ü geri dönüştürülebilir”) atık çıktılarını ve akıbetini açıklamaya geçmelidir (örneğin, “plastiğimizin yüzde 27’si yanlış yönetiliyor”).
- Atıklarını Küresel Güney’e ihraç eden Küresel Kuzey ülkeleri, ithalatçı ülkelerdeki altyapı gelişimini en azından yıllık ihraç ettikleri miktar kadar desteklemekten sorumlu tutulmalıdır.
