BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, 2022’de birbiriyle bağlantılı beş krize ve kritik küresel malları koruyamayan veya sürdürülebilir kalkınma, barış ve insan haklarına yönelik niyetleri yerine getiremeyen “modası geçmiş” çok taraflı çerçevelere yönelik eylemlere öncelik verilmesi çağrısında bulundu. 21 Ocak 2022’de BM Genel Kurulu’na hitap eden Guterres, örgütün yıllık raporuna dayandırdığı sözleri ile birbirinden beslenerek mevcut huzursuzluğu daha da kötüleştiren beş krize deyindi: “Salgınla mücadelede eşitsizlik ve adaletsizlik. Yoksullara fayda sağlayamayan küresel bir ekonomik sistem. İklim tehdidine karşı yetersiz önlem. Bölünmeden kazanç sağlayan bir vahşi batı dijital sınırı.”
Guterres ilk olarak, 2030 Gündemi ile Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nı “kurtarmak” ve ilerleme kaydetmek için daha iyi küresel yönetişime ihtiyaç duyan üç krizin ana hatlarını çizdi. Bunlar: iklim aciliyeti, COVID-19 salgını ve “ahlaki olarak iflas etmiş” finansal sistem.
İklim konusunda Guterres şu çağrıda bulundu:
- Yenilenebilir enerji altyapısı için 2030’a kadar yıllık 5 trilyon dolar ile üç katına çıkarılacak benzeri görülmemiş bir yatırım artışı,
- Kömüre son derece bağımlı olan ve yenilenebilir enerjiye geçiş için kaynak ve teknolojiye ihtiyaç duyan büyük emisyon yayıcıları ve diğer ülkelere mali ve teknik destek sağlamak için koalisyonlar oluşturmak,
- Her ülke, 2030 yılına kadar ihtiyaç duyulan %45 emisyon azaltımını (yüzyılın ortasına kadar karbon nötr hedefine ulaşmak için gereken azalma) topluca sağlayana kadar Paris İklim Anlaşması kapsamında belirlenen katkılarını güçlendirmelidir.
Guterres, gezegenin şimdiden yaklaşık 1,2°C ısındığını ve “1,5°C hedefini canlı tutma savaşının bu on yılda kazanılacağını veya kaybedileceğini” vurguladı. Ayrıca yeni kömür santrali kurulmaması, petrol ve gaz aramalarında genişleme yapılmaması konusunda ısrar etti.
Guterres, salgınla mücadele konusunda ise şunları söyledi:
- Hükümetler, yeni bir varyantın ortaya çıktığı gelişmekte olan ülkelerin seyahat kısıtlamalarıyla karşı karşıya kalabileceği “seyahat ayrımcılığından” kaçınmalı,
- Tüm ülkeler ve tüm üreticiler, COVAX aşı tedarikine öncelik vermeli ve testlerin, aşıların ve tedavilerin yerel üretimi için koşulları yaratmalı,
- Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), bir sonraki salgına hazırlanma çabalarının bir parçası olarak daha fazla yetkiye sahip olmalıdır.
Guterres, küresel finans reformu konusunda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki farklılığı orataya koyarak, gelişmekte olan ekonomilere düşük kredi notu atfeden ve ardından onları özel finansmandan mahrum bırakan sistemin “bir bug değil, bir özellik” olduğunu söyledi ve şu çağrılarda bulundu:
- Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) özel haklarının, onlara en çok ihtiyacı olan ülkelere fayda sağlayacak şekilde yeniden dağıtılması,
- IMF’de yoksul ve savunmasız ülkelere daha uzun vadeli, düşük maliyetli finansman sağlayacak bir Dayanıklılık ve Sürdürülebilirlik Güveninin oluşturulması,
- Halihazırda en zengin ekonomilerin egemen olduğu küresel finansal yönetişim mekanizmalarının “ciddi şekilde incelemesi”,
- Daha adil bir küresel vergi sistemi,
- Yasadışı finansal akışların ele alınması,
- Çok Taraflı Kalkınma Bankalarının (MDB’ler) kaynaklarının artırılması.
Hükümetlerin, sağlık ve eğitim sistemlerini güçlendirerek, istihdam yaratarak ve yenilenebilir enerjiye adil bir geçiş yaparak, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nda yer alan yollarla insanlara ve dayanıklılığa yatırım yapması gerektiğini açıkladı. Guterres, 2022’de BM’in birleştirici gücünü SKA’lara yatırımı artırmak için kullanacağını söyledi.
Guterres daha sonra “küresel yönetişimin neredeyse hiç olmadığı” bir konuyu vurguladı: internet ve dijital teknoloji. Sosyal medya şirketlerinin şu anda “kamu güvenliği pahasına bağımlılık, öfke ve endişeye öncelik veren” algoritmalara güvendiğini iddia ettiği iş modellerini değiştirmek için güçlü düzenleyici çerçevelere ihtiyaç olduğunu söyledi. Herkes için güvenli, ekonomik ve güvenilir internet hizmetlerinin 2022’de düzenlenecek Transforming Education Summit’in odak noktası olacağını söyledi. Ayrıca, 2023’teki Geleceğin Zirvesi’nin bir parçası olarak bir Küresel Dijital İlkeler ve bilime zarar veren kamu bilgisinde ve yanlış bilgilendirmede bütünlüğü ele almak için bir Küresel Davranış Kuralları önerdi.
Guterres, barışın sağlanmasına daha fazla dikkat edilmesi gerektiğini de belirterek, dünya çapında şiddetli çatışmaların sayısının 1945’ten bu yana en yüksek olduğunu bildirdi. Ayrıca, önerilen Barış için Yeni Gündem’in merkezinde çatışmayı önlemenin yer aldığını kaydetti. Kadınları çatışma önleme, barış yapma ve barışı tesis etme çabalarının merkezine koyma konusundaki kararlılığını vurguladı.
Guterres, Eylül 2021’de BM Genel Kurulu’na sunulan ‘Ortak Gündemimiz’ raporunun bu yönetişim zorluklarını ele almak için bir yol haritası olduğunu belirterek sözlerini tamamladı.
